11. mənə görə , dahi sosialist. azərbaycanda özünü sosialist adlandırıb , nərimanovu oxuyub , onun düşüncələrini xüsusi olaraq süzgəcindən keçirməyən sosialist deyil. hətta nərimanovun " ucqarlarda inqilabımızın tarixinə dair " adlı tarixi sənəd xarakteri daşıyan məktubu xarici dillərə tərcümə edilib internasionalda oxudulmalıdır.
şərq çapında karl marx'dan , fridrix engels'dən , lenin'dən , trotski'dən daha üstün sosialistdir nəriman nərimanov . çünki , nərimanov özü şərq insanı idi. şərq insanının həssasiyətlərini , mədəniyyətini çox gözəl bilirdi. sosialist inqilabın şərq xalqlarına necə qəbul etdiriləcəyini ondan yaxşı heç kim bilmirdi. trotski onu " şərqin ən böyük inqilabçısı " adlandırmışdı.
" ucqarlarda inqilabımızın tarixinə dair " adlı tarixi məktubunda rusiyadakı inqilab metodunun və inqilabdan sonra izlənən yolun türküstan ( orta asiyanı belə adlandırır ) və azərbaycan üçün model ola bilməyəcəyini inadla müdafiə edir. azərbaycanda qurulacaq sovet dövlətinin isə bütün müsəlman şərqinə nümumə olması gərəkdiyini müdafiə edir. çiçerinin inqilabi metodlarının şərq və sosializm üçün çox mənfi nəticələr doğuracağını bildirir. türküstan xalqlarının onlara da imperialist gözü ilə baxacağını bildirir və tarix bu mövzuda nərimanovu haqlı çıxarır.
inqilabın qərbə yayılması təklifini edən çiçerinə isə yenə çox gözəl şəkildə , qərb kapitalizminin xammal qaynağı olan şərqdə inqilab etməyi və inqilabı edərkən bu xalqların həssas dəyərlərinin təhqir edilməməsi təklifini edir. şərqdə baş verəcək bu inqilabın kapitalizmin qaynaqlarını qurudacağını və qərbdə sosial partlayışın qaçınılmaz olacağını bildirir.
azərbaycan kommunist partiyası və zsfsr içindəki bəzilərini də ( orconikizde , mirzoyan , m.d.hüseynov , r.axundov) çox haqlı arqumentlər gətirərək tənqid edir. bütün bu sadalananların keçmiş burjua partiyaları və menşevik keçmişlərini gizlətməklə ittiham edir.
1919- cu ildə axc baş naziri n.yusifbəyliyə isə sosialist mövqeyinə görə çox haqlı məktubu var. o və onun timsalında müsavatı xalqa xəyanət etməkdə , ən tez həll edilməsi gərəkən məsələ -aqrar məsələni həll etməməklə günahlandırır.
trotski onun ölümünü " şərqdə lenindən sonra ikinci ən böyük itki adlandırıb ".
lenin və trotski ilə çox yaxşı olsa da , stalin , çiçerin və ak(b)p içindəki sollarla heç bir zaman barışmadı və onlara müxalif bayrağını əvvəldən çəkdi.

" ucqarlarda inqilabımızın tarixinə dair " tarixi-sənəd məktubu isə oxumalı , oxutdurulmalıdır.

sonda isə vurğulamaq yerinə düşər ki , nəriman nərimanov 88-ci ildən bəri axcp-müsavat populizminin qurbanı olan və haqqı bu gündə təslim edilməyən , arxa plana itələnən möhtərəm insandır. gerçək bir sosialistdir. " bahadır və sona " kimi şah əsərin müəllifidir.